Sáng ngày 3/10/2017, Báo cáo đánh giá Chi tiêu công (PER) đã chính thức được Chính phủ Việt Nam và Ngân hàng Thế giới công bố.
Báo cáo đánh giá Chi tiêu công nhận định hiện nay dư địa tài khóa bị thu hẹp do nhu cầu chi tiêu vẫn tăng cao, nguồn thu từ hoạt động xuất nhập khẩu giảm do Việt Nam hội nhập sâu vào nền kinh tế thế giới, các khoản thu về tài nguyên, đất đai sau nhiều năm tăng ở mức cao đã giảm xuống cùng với việc thực hiện nhiều chính sách ưu đãi thuế.
Dư địa tài khóa bị thu hẹp, bội chi ngân sách kéo dài ở mức cao đã đặt ra các vấn đề về khả năng bền vững tài khóa trong trung hạn. Theo ông Nguyễn Minh Tân, Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính, nợ công đã tăng đáng kể từ 51,7% năm 2010 lên đến 61% năm 2015.
Ông Nguyễn Minh Tân Phó Vụ trưởng Vụ Ngân sách nhà nước, Bộ Tài chính
Cơ cấu nợ công trong thời gian qua cũng đã có sự thay đổi. Do nhu cầu huy động ngày càng lớn, trong khi khả năng tiếp cận nguồn vốn ưu đãi nước ngoài dần hạn chế, Chính phủ đã phải dựa chủ yếu vào nguồn vay trong nước. Tỷ trọng nợ trong nước trên tổng nợ công tăng từ 45% năm 2010 lên 55,4% năm 2015. Nợ trong nước giúp giảm rủi ro tỷ giá và góp phần phát triển các thị trường vốn trong nước, nhưng cũng làm giảm đáng kể kỳ hạn danh mục nợ. Đặc biệt trong giai đoạn 2009-2011, với nhu cầu vốn lớn, Chính phủ tăng cường đi vay ngắn hạn dưới 1 năm.
Thị trường trái phiếu trong nước đã có những chuyển biến tích cực trong thời gian gần đây, theo hướng tỷ trọng trái phiếu do các ngân hàng thương mại nắm giữ giảm dần, tỷ trọng do các nhà đầu tư dài hạn như công ty bảo hiểm tăng lên khoảng 8,42% năm 2015 và các tổ chức khác nắm khoảng 14%.
Chính phủ đã có những nỗ lực mạnh mẽ nhằm kéo dài kỳ hạn trái phiếu trong nước, qua đó nâng kỳ hạn bình quân còn lại lên 4,44 năm vào cuối năm 2015 (so với mức 2,93 năm vào năm 2013).
Bên cạnh cải thiện trên, áp lực huy động để đảo nợ vẫn còn lớn, với khoảng 50% nợ trong nước của Việt nam sẽ đáo hạn trong 3 năm tới. Nhận định chung về kỳ hạn, ông Tân cho biết kỳ hạn bình quân của trái phiếu Chính phủ Việt Nam chưa thể bằng các quốc gia thu nhập trung bình và các quốc gia khác trong khu vực.
"Đây sẽ là áp lực rất lớn trong điều kiện các nhà đầu tư tham gia thị trường trái phiếu Chính phủ còn hạn chế như hiện nay", báo cáo nhận định.
Khoảng 50% nợ trong nước của Việt nam sẽ đáo hạn trong 3 năm tới
Tỷ lệ nợ công trên GDP của Việt Nam tăng mạnh, do chính sách tài khóa nới lỏng trong những năm qua. Nợ công so với GDP tăng đáng kể từ 51,7% năm 2010 lên đến 61% năm 2015, trong đó, nợ Chính phủ chiếm 49,2%, nợ Chính phủ bảo lãnh chiếm 10,9%, còn nợ của chính quyền địa phương khoảng 0,9%.
Vấn đề đáng lo ngại là dù có thành tích tăng trưởng kinh tế ấn tượng Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ nợ trên GDP tăng nhanh nhất với mức tăng khoảng 10% trong 5 năm qua. Báo cáo chi tiêu công chỉ ra nếu xu hướng trên vẫn tiếp diễn, Việt Nam sẽ phải đối mặt với những quan ngại nghiêm trọng về bền vững tài khóa.
Tuy nợ công vẫn nằm trong ngưỡng cho phép, nhưng hiện đang phải đối mặt với nhiều rủi ro lớn. Báo cáo chi tiêu công chỉ ra rằng nếu bội chi ngân sách và mức bảo lãnh của Chính phủ vẫn được duy trì như hiện nay, thì tỷ lệ nợ công trên GDP của Việt Nam sẽ tăng vượt trần cho phép (65% GDP) trong những năm tới.
Điều này sẽ vẫn xảy ra kể cả khi tăng trưởng GDP có được duy trì ở mức cao và chi phí huy động vẫn còn tương đối thuận lợi như hiện nay. Mặt khác, dư địa ngân sách đang ngày càng trở nên mỏng, khiến cho nợ công có thể trở nên mất bền vững ngay kể cả khi có những cú sốc nhẹ.
Cùng với việc thẳng thắn chỉ ra thực trạng, Báo cáo chi tiêu công còn đưa ra 68 khuyến nghị chính tập trung vào 3 câu hỏi chính: Làm thế nào để tạo dư địa tài khóa đáp ứng các nhiệm vụ chi tiêu chính đồng thời đảm bảo bền vững tài khóa? Làm thế nào để chi tiêu công ở các cấp trung ương và địa phương gắn kết tốt hơn với các ưu tiên của quốc gia? Làm thế nào nâng cao trách nhiệm giải trình về kết quả, sao cho chi tiêu công đem lại hiệu quả lớn nhất?
Đối với vấn đề quản lý nợ công, Báo cáo cũng chỉ ra 4 giải pháp cần thực hiện gồm cùng cố danh mục nợ, phát triển thị trường nợ trong nước, tiếp tục tăng cường năng lực quản lý nợ và tăng cường quản lý tài khoản và quản lý nợ một cách thận trọng. Việc tăng cường quản lý sẽ góp phần nâng cao lòng tin của nhà đầu tư, mức tín nhiệm quốc gia và qua đó sẽ giảm đáng kể mức chi phí vay của Việt Nam.